De geheimen onder de Amstelkerk in Ouderkerk
OUDERKERK De heuvel van de Amstelkerk is de oudst bewoonde plaats van Amstelland. Al 200 jaar vóór de stichting van Amsterdam werd hier in Ouderkerk de eerste kerk gebouwd. Vorige week donderdag 9 juli is archeologisch onderzoek gedaan naar de opbouw van de kerkheuvel.
Met speciale aandacht voor de voorganger van de Amstelkerk, een middeleeuwse kerk die in 1773 wegens bouwvalligheid werd afgebroken. Met dit onderzoek hopen het bestuur van de Amstelkerk en de Historische Vereniging Wolfgerus van Aemstel meer te weten te komen over de vroegste geschiedenis vanAmstelland.
HISTORISCH BELANG Archeologisch onderzoek in 1952 en 1961 heeft aangetoond dat sinds de 11e eeuw op de kerkheuvel drie eerdere kerkgebouwen hebben gestaan. Dat onderzoek vond plaats tijdens herstelwerkzaamheden aan de huidige Amstelkerk. De Amstelkerk zou dus de ierde kerk op de kerkheuvel zijn. De (middeleeuwse) geschiedenis en de fundamenten van de voorgangers van de Amstelkerk zijn een belangrijk onderzoeksthema. De kerkheuvel is immers een gebied van hoge archeologische waarde vanwege zijn historische betekenis voor heel Amstelland en informatie over de tijd van de Heeren van Aemstel.
Bij de opgraving in 1952 vond men onder andere een eikenhouten boomstamgrafkistje met deksel uit de 12e eeuw. Het deksel is in het Museum Amstelland te bewonderen.
AMESTELLE Voor Ouderkerk is dit onderzoek heel bijzonder, natuurlijk. Want in Amestelle (ame =water, stelle = verhoogde, veilige plek), zoals Ouderkerk vroeger heette, vestigden zich ooit de eerste bewoners op de hoge oeverwal langs de Amstel bij de Bullewijk. De streek was rond het jaar 1000 een onontgonnen veenmoeras. Op initiatief van de bisschop vanUtrecht startte men met de ontginning van het veen. De bisschop was niet alleen geestelijk leider, maar ook landheer van Amstelland. Utrecht had indertijd dringend behoefte aan nieuwe landbouwgronden vanwege de groei van de bevolking. Amestelle/Ouderkerk werd zo het kerkelijk, bestuurlijk en economisch centrum van het oude Amstelland. Met de onstuimige groei van Amsterdam in de loop van de 14e eeuw verschoof ook de centrumfunctie.
ONDERZOEK Het onderzoek in en rond de Amstelkerk is uitgevoerd door WGMA (Werkgroep Geofysische Meettechnieken Archeologie) van de AWN (Archeologische Werkgemeenschap Nederland). De groep heeft al veel succesvolle projecten uitgevoerd. Sinds het Verdrag van Malta (1992) mag in Europa bij archeologisch onderzoek niet zonder harde noodzaak in de bodem gegraven worden. Daarom is gekozen voor een methode die direct vanaf de grond mogelijk is: georadar. Hierbij wordt op regelmatige afstanden met een antenne een golf de grond in gestuurd. De reflecties van deze golf worden opgevangen. Met georadar kun je een waaier van archeologische structuren detecteren: muren, vloeren, grachten, graven, holtes, aan- en afvoerkanalen, etc. Afhankelijk van de grondsoort is het dieptebereik circa 2 meter.
De onderzoeksresultaten komen in augustus beschikbaar. Ongetwijfeld zullen die bijdragen aan onze historische kennis over het centrum van Ouderkerk. Daarmee zijn ze ook van grote betekenis bij het maken van plannen voor de herinrichting van ’t Kampje. Over het onderzoek wordt ook een documentaire op video gemaakt.
Werkgroep Archeologie HV Wolfgerus van Aemstel
