Afbeelding
Stichting Oud-Duivendrecht

De Dom van Duivendrecht

30 mei 2021 om 09:00 Historie

DUIVENDRECHT In deze serie van Stichting Oud-Duivendrecht staat deze keer het markantste oude gebouw (1853) centraal.

Het meest markante oude gebouw in ons dorp is ongetwijfeld de ‘Dom van Duivendrecht’, naast het ultramoderne station Duivendrecht, gelegen in de buurt van twee monumentale boerderijen met het authentieke veenweidegebied, een beroemd eetcafé met een lange historie, tegenover oude winkelneringhuisjes. Inwoners en voorbijgangers proeven hier dagelijks een stukje verleden. 

De Sint Urbanuskerk is ingewijd in 1879. Daarvoor stond hier echter een Waterstaatskerk uit 1853 waarvan resten - “de zaal” en het raam in de trap naar boven - nu nog zichtbaar zijn in de huidige pastorie naast de kerk, Rijksstraatweg 232. 

VAN CAPEL TOT STATIE De katholieke gemeenschap in deze streek is rond 1350 begonnen met een kapel en in 1461 gaf Paus Pius II toestemming om er de Heilige Mis te celebreren. Als er tijdens de Hervorming (1587 – 1653) officieel geen kerken meer mogen bestaan, wordt deze kapel bijna niet meer gebruikt. Nadat Holland was bevrijd van de Spanjaarden namen calvinistische regenten de macht over. Voor de katholieken had dit grote gevolgen. De nieuwe machthebbers, daartoe aangezet door fanatieke predikanten, verjoegen bisschoppen en priesters, pakten kerken af, hieven kloosters op en verboden de openbare uitoefening van de rooms-katholieke godsdienst. 0ok in Duivendrecht werd de openlijke uitoefening van de katholieke godsdienst onmogelijk. De inwoners van Duivendrecht zochten hun toevlucht in de statie Sint Petrus´ Banden in Diemen. In 1652 werd Duivendrecht, ondanks verzet vanuit Diemen, een zelfstandige statie, gewijd aan Sint Urbanus. Holland werd als een missiegebied beschouwd en de paus benoemde de priesters. De statie werd oogluikend toegestaan door de calvinistische machthebbers. 

EEN BOERDERIJ ALS SCHUILKERK Vanaf het jaar 1673 zijn er officiële doopinschrijvingen. Een schuilkerk werd ingericht in een boerderij aan wat nu de Rijksstraatweg is. Eind 18e eeuw wordt gesproken van “een mooi zindelijk kerkje” en over “een pastorie die vrij aangenaam gelegen” is. De huidige preekstoel is waarschijnlijk uit dit kerkje afkomstig. Deze boerderij deed dienst als kerk tot 1840. Toen was de boerderij zo bouwvallig geworden, dat men besloot niet langer door te gaan met oplappen maar over te gaan tot nieuwbouw. 

WATERSTAATSKERK MET TORENTJE In de nieuwe grondwet van 1798 kregen alle godsdiensten gelijke rechten en werd de scheiding van Kerk en Staat ingevoerd. In 1848 volgde de vrijheid van vereniging. Dit alles maakte de weg vrij voor het herstel van het bisschoppelijke bestuur. In maart 1853 herstelde paus Pius IX de bisschoppelijke hiërarchie en er werden vijf bisdommen opgericht: het aartsbisdom Utrecht en de bisdommen Haarlem, s-Hertogenbosch, Breda en Roermond. In Duivendrecht wordt in 1843 een “Waterstaatskerk” gebouwd met een torentje van 4½ meter. Het ontwerp hiervoor van R. van Zoelen moest door het Departement van Binnenlandsche Zaken, Onderwijs en Waterstaat) goedgekeurd worden. Er moest in een speciale stijl gebouwd worden om subsidie te krijgen. De nieuwe kerk werd gebouwd onder toezicht van Waterstaatarchitect Hermanus Hendrik Dansdorp. De toenmalige pastoor, J.H. Breukel 1826-1857, kreeg de eerste aanvaring met het spoor. De rails van de IJzeren Spoorweg dreigden dwars door de te bouwen kerk gelegd te worden, maar pastoor Breukel wist dit te voorkomen. Toen de nieuwe kerk klaar was ging men de kerk voor een deel afbreken. Een derde deel is blijven staan en is nu het achterste deel van de pastorie. De breedte van de Waterstaatkerk is nog goed te zien. Aan het achterste deel bouwde men een serre. Er werd een keuken aangebouwd en een gang om binnendoor de kerk te bereiken.

VAN MISSIEGEBIED TOT PAROCHIE In 1858 is Duivendrecht is geen missiegebied meer en wordt tot parochie verheven door Monseigneur van Vree: ‘Roomsch Katholieke Gemeente Van Den heiligen Urbanus Duivendrecht’.  Het duurde even omdat het gebied eerst omschreven moest worden, vooral in deze parochie, want wij grensden aan de provincie en het bisdom Utrecht. In Ouderkerk was in 1867 door architect Pierre Cuypers een Sint Urbanuskerk met een toren van 47 meter gebouwd. De naamgever, de heilige Paus Urbanus I, was paus en martelaar (222-230). In Duivendrecht wilde men over op twee torens. Dat ging niet zomaar. Twee van de vier kerkmeesters wilden dat niet. Bouwpastoor J. Laurent 1876 – 1888, die in Rome gestudeerd had en veel grote kerkgebouwen kende, hield voet bij stuk. De eerste steen werd gelegd op 2 april 1878 door kerkmeester A. van Engen. Het kerkgebouw is een ontwerp van architect Theodorus Asseler is geheel uit eigen middelen betaald. 

PASTORIE Meer dan honderd jaar de woning van de diverse pastoors en kapelaans met hun huishoudsters. Door de week tevens gebruikt voor eucharistie- en gebedsvieringen. Momenteel wordt de pastorie bewoond door een missionaire leefgemeenschap van de paters SVD (Societas Verbi Divini, Gezelschap van het Goddelijk Woord). De paters in Duivendrecht zijn afkomstig uit Indonesië en India en verzorgen de (dagelijkse) kerkdiensten. De paters zetten zich bovendien missionair in voor migranten en bekommeren zich om mensen aan de onderkant van de maatschappij. 

GEMEENTELIJKE MONUMENTEN Het College van de gemeente Ouder-Amstel heeft in haar vergadering van 6 maart 2018 besloten - conform het advies van de Erfgoedcommissie - de Sint Urbanuskerk en de Pastorie aan de Rijksstraatweg 230 en 232 in Duivendrecht - aan te wijzen als gemeentelijk monument. De Erfgoedcommissie heeft de potentiële monumenten getoetst aan de criteria voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst: cultuurhistorische waarde, stedenbouwkundige waarde, ensemble waarde, architectonische waarde, gaafheid/herkenbaarheid, bijzonderheid en zeldzaamheid. 

PS 25 mei is op de heiligenkalender de feestdag van Sint Urbanus: Heeft Urbaansdag al zonneschijn: dan geeft het veelen goede wijn.

Ans Quirijnen

advertentie
advertentie