Ouder-Amstel van voorheen (1): De Katuil op de Duivendrechtselaan

DUIVENDRECHT De Rijksstraatweg, tot 1923 Duivendrechtselaan, ontstond in de 13e eeuw tijdens de veenontginning. Van 1640 tot 1954 (opening Rijksweg 2) was het de belangrijkste doorgaande weg van Amsterdam naar Utrecht. Vroeger bepaalden boerderijen het straatbeeld. Tijdens het interbellum (tussen de oorlogen in) werden er woningen, winkels, herbergen, molens en uitspanningen gebouwd. Ze vormen nu een mooie lintbebouwing. De Rijksstraatweg is omstreeks 1971, sinds de aanleg van de Gaasperplaslijn (Metro) een doodlopende weg bij het NS-station Duivendrecht.

Op de prentbriefkaart uit omstreeks 1910 ziet u het café, annex wijntapperij en kolfbaan aan de toen nog Duivendrechtselaan, nu Rijksstraatweg 215. Het etablissement bestaat al sinds 1725 en toen al  ploften vermoeide reizigers neer in de wijntapperij om het stof uit hun kelen te spoelen. 

Naast de uitspanningen trof je gewoonlijk tapperijen en eetgelegenheden aan, smederijen en wagenmakerijen, maar ook melkschenkerijen (kattenkroeg genaamd). Dat allemaal ten behoeve van het doorreizend publiek. Al in het midden van de achttiende eeuw wisten reizigers dat je hier in Duivendrecht een wijntapperij annex kolfbaan kon aantreffen. Kolven was namelijk een populaire sport. Ook keizer Napoleon reed hier met zijn gevolg langs op weg naar Amsterdam. Hij passeerde dus een voorloper van het huidige café Lotgenoten. Wie weet heeft hij er wel een glaasje gedronken.

DE KATUIL

De tapperij droeg destijds wellicht al de naam van De Katuil. Deze naam kan met de scheepvaart te maken hebben die via Amstel en Weespertrekvaart deze buurtschap raakte, maar kan ook verwijzen naar een belegeringswerktuig. Misschien nog aannemelijker – in elk geval interessanter – is de verklaring dat kerkuilen die aan de overkant zaten en die geen oorpluimpjes hadden niet konden horen, maar natuurlijk wel als ze kattenoortjes hadden. Katuil, de kerkuil die kan horen. Schuin tegenover de uitspanning stond een kapelletje. Deze kapel aan de Rijksstraatweg groeide uit tot de imposante Sint Urbanuskerk. Als de boeren uit de omtrek ter kerke gingen, stalden zij hun paarden en koetsen bij De Katuil en namen na de kerk daar nog een consumptie. En tot 1944 vergaderde het polderbestuur van de Groot Duivendrechtse Polder hier regelmatig.

Veel Duivendrechters kennen De Katuil ook als café Van ’t Klooster, Bondscafé Van Nes (1889-1928), café Wiegmans (1928-1958), café-slijterij J.H. (Hannes) Kooyman, De Witte Griffioen alias café Rinaldo, De Jonge Prins en nu nog steeds als Lotgenoten van de familie Lotte. Eeuwenlang waren deze tapperij en het inmiddels verdwenen café Zomerlust, nabij de Weespertrekvaart, de enige horecagelegenheden in Duivendrecht. (met dank aan tekstpassages van Jo Blom op Oneindig Noord- Holland (onh.nl).

door Dick Backer