Wat gebeurt er met uw stem (9)

OUDER-AMSTEL Nederland is een representatieve democratie. Burgers staan hun macht af aan verkozen volksvertegenwoordigers; in ruil daarvoor worden onze rechten beschermd. Zo op het oog een faire deal. Helemaal fair is die uitruil in de praktijk echter niet. En past de vraag, hoe goed onze overheid eigenlijk voor ons zorgt; de lucht die we inademen is behoorlijk vervuild, de infrastructuur wordt slecht onderhouden en aan de aantoonbare gevaren van klimaatontwrichting wordt dé facto weinig gedaan. Terwijl we als gemeente onder de zeespiegel liggen en de kans op luchtweginfecties hier toch echt extra groot is. Een tragische werkelijkheid, terwijl de aanpak ervan te vaak uitmondt in een morbide klucht. Zie bijvoorbeeld wat er met het groen in onze gemeente gebeurt. Wel vergaderen onze politici zich een ongeluk, en bekwamen zij zich nog dagelijks in de kunst van het wensdenken en wegkijken. Helaas baart oefening in dit geval geen kunst.

VERONTRUSTING Elke poging is beter dan niets, klinkt het dan. Toch past het om stil te staan bij deze gedachte. Want het sussen van je geweten is niet hetzelfde als het oplossen van een levensbedreigende problematiek. Zo leidt het aanschaffen van een Tesla niet perse tot het verminderen van de kans op natte voeten in onze regio. Moeten we als geprivilegieerde groep mensen niet bereid zijn om wat meer verontrusting toe te laten? Het planbureau voor de leefomgeving doet in dit opzicht een voorzetje; ‘we moeten radicaal breken met onze manier van consumeren en produceren. Dat betekent anders wonen, anders winkelen, anders reizen, anders forenzen, anders voedsel verbouwen, anders energie opwekken en anders goederen produceren’. Met als prioriteit één vooral heel veel minder energie verbruiken. Vooral voor deze laatste stap lijkt niemand klaar. Hier wordt de onmacht van democratische representatie zichtbaar. Want het is niet eenvoudig om aan het klimaat van 2050 te werken, als je ook de verkiezingen in 2026 wilt winnen.

MACHT De vraagstukken van deze tijd vragen om verbeeldingskracht, moed, intelligentie en een actieve gerichtheid op samenwerking en synergie. Uitmondend in het vermogen een inspirerend toekomstperspectief te schetsen en mensen hiervoor te enthousiasmeren. Ik moet vrezen dat niet iedere bestuurder deze kwaliteiten voldoende tot zijn/haar beschikking heeft. Om dit ongerief te compenseren zie je dikwijls wonderlijk gedrag ontstaan bij mensen die toch in een machtspositie belanden. Zo beginnen voorheen toegankelijke en vriendelijke mensen zich hoogmoedig en afstandelijk te gedragen. Dit gebeurt omdat het bange ego met ze op de loop gaat; de uitwerking daarvan wordt dikwijls zichtbaar in een hels trio: 1. Macht zorgt ervoor dat je op jezelf gericht raakt en dat je je minder inleeft in een ander 2. De inbeelding van macht zorgt ervoor dat je het gevoel hebt, dat je de situatie naar je hand kunt zetten 3. Het gevoel ontstaat dat je eigen daden legitiem zijn; wat je doet is wat er gedaan moet worden. Het zijn sterke schouders die de machtsweelde kunnen dragen, maar op die kwaliteit worden de meeste bestuurders helaas niet geselecteerd. We kunnen dus alleen maar hopen, dat onze gemeenschap een onvolwassen aanwending van macht bespaard blijft. Gegeven het verloop van het formatieproces tot nu toe kunnen we daar niet zeker van zijn.

DEMOCRATISCHE VERBEELDINGSKRACHT Het besef moet indalen, dat partijen burgers niet alleen nodig hebben voor een goede verkiezingsuitslag. Maar ook voor hun kennis, betrokkenheid en ideeën. De benodigde omwenteling in het denken vraagt een enorme bewustzijnsverandering, ook in de ambtelijke organisatie. Of die er gaat komen is de grote vraag. Want ook na deze tranentrekkendeformatie overheerst straks vast de opluchting dat er toch maar weer een College is gekomen. En modderen we vervolgens weer vier jaar door. Terwijl er toch een enorme bestuurlijke opdracht ligt. Het is hoog tijd om de heersende opvatting van democratie een stuk democratischer te maken.

Rob Fijlstra