Anders kijken, meer zien (59): Ubumuntu

OUDER-AMSTEL Als Nederlanders laten we ons graag voorstaan op onze lange democratische traditie. Vaak met de kanttekening, dat andere landen nog lang zover niet zijn. Daar willen we dan ook graag zendelingswerk doen. Zeker als het daar recentelijk goed mis was, zoals in Rwanda. Terwijl de traditie van dit land juist Ubumuntu is;  een soort democratie waar wij nog veel van kunnen leren. ‘Ubumuntu: to be humane: to genuinely care about others, to be generous and kind, to show empathy, to be sympathetic to the plight of others, and to recognize the humanity of others’.

UBUMUNTU

De spiegelvraag is hier, hoe dicht ons eigen handelen komt bij de geest van Ubumuntu. Lukt het hier al een beetje met onze medemenselijkheid, generositeit en inlevingsvermogen? De vraag stellen is het antwoord geven. Nee dus. We halen voor een beschaafd land toch heel rare grappen uit. Denk bijvoorbeeld aan de vluchtelingendeal met Tunesië – toch een uiterst autocratisch bestuurd land en een notoir onbetrouwbare onderhandelingspartner. Of zie de moeite die het onszelf nog steeds kost om vluchtelingen  fatsoenlijk op te vangen. Gastvrij kun je dat met geen mogelijkheid noemen. Of kijk naar de afhandeling van de toeslagen- en Groningenaffaire. Ook al geen overtuigend voorbeeld van naaste-liefde of generositeit.  

DEFINITIE VAN DE SITUATIE

Niets om trots op te zijn, maar hoe komt het? Volgens de Amerikaanse socioloog William Thomas passen mensen zich aan, aan wat ze denken dat de situatie is. Zo ontstaat hun ‘definitie van de situatie’. Dit kan losstaan van ‘de realiteit’. We interpreteren een situatie op onze eigen manier, niet objectief dus.  Doordat mensen zich aanpassen aan de situatie zoals ze denken dat die is, beïnvloeden ze de situatie vervolgens daadwerkelijk. Zo ontstaat een voor de groep kenmerkende en geaccepteerde moraliteit. Waarbij mensen in autoriteitsposities er  voor zorgen, dat de groep zich blijft gedragen conform deze dikwijls ongeschreven regels. Zo snap ik de groepsdynamiek binnen onze Raad en de gehechtheid daaraan weer een stuk beter.  

WIE DURFT?

Als je in een organisatie iets wil veranderen is er altijd een spanning tussen “werken in” en “werken aan”. “Werken in” is je conformeren, “werken aan” is met één voet er buiten staan. Als je die spanning niet meer voelt, is er iets mis. Want dan ben je helemaal de organisatie ingezogen en heb je de kleur van de organisatie aangenomen. Of je bent er uitgeworpen en dan ben je ook niet meer effectief. Het veranderen van een groepscultuur is derhalve een risicovolle business. Maar het brengt je veel;  je organisatie is haar tijd vooruit en kent een sterk en collectief verhaal over wat het werkleven waardevol maakt. Zeker als dit gebeurt in de geest van Ubumuntu.   

Rob Fijlstra